مهمانی ها در مالستان

از آنجای که مردم افغانستان در مهمان نوازی از شهرت والای بر خوردار اند. وشهرت منطقوی وجهانی دارند، مردم مالستان که عضوی از پیکر این ملت بزرگ است نیز در مهمان نوازی زبانزد می باشند ومهمانی های متفاوت رسمی وغیر رسمی دارند، این موضوع از لحاظ برخورد اجتماعی کاملا درخور توجه میباشد. چون ترتیب دادن مهمانی ها و رفت و آمد ها میان جامعه باعث ایجاد صمیمیت میان اقشار جامعه میگردد که نتاییج بس ارزنده را بدنبال می داشته باشد. قابل زکر است که در اینجا تلاش به عمل آمده تا نام از این مهمانی ها حفظ گردد نه آنکه به تفصیل پرداخته باشم. چنانچه دکتر شریعتی سحر می گفت: ما امروز نیاز جدی به حفظ و نگهداشت همه چیز نیاز مندیم که در طول سالیان به فراموشی سپرده میشود. تحلیل آنرا بگذاریم به کسانی که میخوانند و ابراز نظر شان را در ابعاد مختلف بیان میکنند. از این رو در اینجا ازمهمانی های رسمی آن به تفصیل یاد آوری می شود.

1- مهمانی مسافر

همانطوریکه از نامش هویدا است این مهمانی برای افرادیکه ازمسافرت به منطقه و دیارشان دوباره رجعت می کنند، ترتیب داده می شود. کسانیکه نیز تازه وارد به منطقه باشد به عنوان مهمان به خانه دعوت می شود. به خاطر عزت و میزبانی از او و یا به خاطر آب ونمک شدن با او، وی را با جمعی ازمردم قریه، اقارب و نزدیکان به خانه اش دعوت میکند. مهمانی مسافر در مالستان طوری است که هرکسی از سفر برمی گردد، پس از گذشت چند روز از جانب دوستان، اقارب، همسایه ها و رفقایش به مهمانی دعوت می شود. مهمانی مسافر به صورت فامیلی ومردانه صورت می گیرد. درصورتکه شخص با فامیلی خود برگشت کرده باشد ویا شخص تازه وارد باشد، باخانواده ودوستان به خانۀ میزبان دعوت می شوند. این مهمانی ها ممکن بصورت مفصل گرفته شود ویا هم به صورت مختصر. به هرحال توانایی میزبان شرط است. و به هر پیمانه ای که باشد مسافر یا شخص تازه وارد را به مهمانی دعوت می نمایند.

2- مهمانی دختر

 زمانیکه تصمیم بر آن شد تا دختر عروسی نماید وبه خانۀ بختش برود، قبل از عروسی از طرف اقاربش«کاکا، ماما، عمه، خاله، خواهر» به مهمانی دعوت می شود. این مهمانی طوری است که قبل از آنکه مراسم عروسی فرا برسد، اقارب او هریک به نوبت دختر را به مهمانی دعوت میکنند. تعداد از زنان ودختران همراه با دختر به خانۀ میزبان می روند و دختر از طرف  میزبان در این مهمانی تحفۀ به عنوان دعا دریافت می نماید.

این تحایف را کسانی که در شرینی خوری ویا قبل و بعد از آن تحفه ای از جانب خانواده دختر دریافت کرده اند، به دختر تحفه می دهند. این تحفه ها گرانبها و یا اندک و کم بها باشد، میزبان نظر به توانایی خود و نظر به تحفۀ که قبلاً از جانب خانواده عروس دریافت نموده است به دختر تحفه میدهد.

3- مهمانی قودغو[1]

مهمانی قودغو یکی از مهمانی های مروج در مالستان است. مهمانی «قودغو» بعد از مراسم شیرینی خوری، عروسی ترتیب داده می شود. بعد از مراسم شیرینی خوری کسیکه از اقارب داماد خواه مادر او باشد و یا کسی دیگر از اقارب او به عنوان قودغو به خانۀ دختر آمده است، از طرف اقارب خانوادۀ دختر به مهمانی دعوت می شود، نزدیکان دختر به نوبت هرکدام قودغو را به مهمانی دعوت می کنند وطبق رسم معمول قودغو نمی تواند از این دعوت ابا ورزد، شاید تعارف بکند ولی به صورت قطعی نمی تواند ابا ورزد.

در روز یا شب موعود قودغو با جمعی از زنان به خانۀ میزبان میروند و بعد از صرف طعام طبق رسم صاحب خانۀ چادری را می آورد بالای سر قودغو می اندازد، قودغو درمقابل مبلغ پول را در پطنوس میزبان میگذارد.

این مراسم بعد از آنکه عروسی صورت گرفت و مادر و یا مادر کلان عروس و یا زن دیگری از اقارب او که به عنوان قودغو به خانۀ داماد رفته است نیز انجام می پذیرد، قودغو مذکور از جانب اقارب ودوستان فامیل داماد به مهمانی دعوت میشود ودراین جا نیز عین مراسم که در شیرینی خوری از جانب اقارب عروس اجرا گردیده بود، قابل اجرا می باشد. البته زمانیکه قودغو می خواهد به خانه اش بر گردد، خانواده عروس در شیرینی خوری وعروسی وخانوادۀ داماد بعد از مراسم عروسی برای قودغو لباس مکمل تهیه می نمایند. در این اواخر تعدد قودغو در مالستان به چشم می خورد که این مراسم برای همان تعداد قودغو قابل اجراست.

4- مهمانی خانه بلدی

این مهمانی پس ازمراسم خواستگاری ونامزادی ازطرف خانوادۀ داماد به خاطر دعوت خانوادۀ عروس ترتیب داده می شود و آن طوری است که بعد از بستن پیوند دوستی وبه خاطر محبت و ازدیاد رفت و آمد ها میان دو خانواده صورت می گیرد که این مهمانی به نام خانه بلدی یا پای وازی یاد می شود.

اگر مراسم شیرینی خوری به زودی انجام گردد این مهمانی بعد از این مراسم گرفته می شود واگر دیر باشد آنرا پیش از آن برگزار میکنند. در این مهمانی کسانیکه از طرف خانوادۀ دختربه خانه پسر می آیند از طرف خانواده داماد با تحفه ها پذیرایی می شوند، از خورد تا بزرگ تحفه دریافت می نمایند که اغلباً برای مردان کمپل، لنگی، لباس، دستمال وجای نماز در نظر گرفته می شود که به ترتیب اولویت داده می شود. برای زنان چادر، یک دست لباس مکمل یا سراپا داده می شود. و به اطفالیکه در این مهمانی آمده اند دستمال ولباس داده می شود.

5- مهمانی لنگی خوری

 زمانیکه خانواده داماد قصد عروسی داشته باشند قبل از آن فامیل عروس را به مهمانی به نام (لنگی خوری) دعوت می کند. در این مهمانی پدر عروس لیست کسانی را که در مهمانی با خود می آورد، به خانواده داماد می سپارد تا آنها مطابق آن تحایف را که به نام «گز» یاد می شود آماده سازند. در آن روز طبق یاد داشت که از طرف خانواده عروس داده شده است تحایف را با در نظر داشت اولویت ها توزیع می کنند. اگر قلین یا گله باقی مانده باشد نیز دراین محفل درحضور داشت همه به پدر ویا یکی از نزدیکان او داده می شود. البته در این مهمانی تنها مردها می روند و زنها از دایره این مهمانی بیرون اند.

6- مهمانی دل وجگرخوری

در فصل پاییز طبق معمول زمانیکه مردم قدید(لاندی) های شان را ذبح کردند، مهمانی را به نام دل وجگر خوری ترتیب می دهند که در آن دل وجگر، مقدار از گوشت لاندی را پخته می کنند. اهالی قریه و دوستان شان را دعوت می کنند، این روال تا اینکه آخرین لاندی در قریه ذبح گردد ادامه دارد وکسانیکه گوسفند لاندی ندارند از دادن مهمانی معاف اند، ولی در مهمانی ها سهیم اند. این مهمانی اکثراً جنبه تفریحی دارد.

7- مهمانی آخوند( نوبت آخوند)

 در مالستان طبق رسم آنجا ملای مسجد بصورت شبانه روزی مطابق به تقسیم اوقات در میان اهالی قریه به نوبت مهمان می شود. از اولین خانه و اولین شب تا آخرین شب که نوبت ملا درهمان قریه است مردان قریه نان شب را با ملای مسجد در هرخانۀ ای که نوبت ملا باشد، می خورند ودعا می کنند. این مهمانی به خاطر یک پارچگی واتفاق و صمیمیت هرچه بیشتر واحترام نسبت به روحانیون برگزار میگردد.

8-  مهمانی شرم روی

 زمانی که شخصی در بین قریه یا منطقه می میرد و مراسم ختم قرآن و فاتحه خوانی تمام میشود، بعد از آن به خاطر تسلی بازماندگان او وشریک دانستن خویش در مصیبت، صاحب مصیبت را همسایه ها، دوستان و خویشاوندان شان به مهمانی دعوت می کنند و خواهان صبر برای آنها شده و برای میت طلب آمرزش می کنند. غذایی این مهمانی اغلبا آب گوشت میباشد.

9- مهمانی پیلۀ گاو

این مهمانی که شکل تفریح نیز دارد بعد از آنکه اولین سرشیری گاوی نو زایده را جمع آوری کردند، آنرا پیله می سازند وجمعی از دوستان همسایه ها و رفقا را دعوت کرده وهمراه با آنان صرف میکنند. بعد از آن از شیر گاو مذکور میتوانند روغن و دوغ تهیه کرده و به دیگران به طور آزاد بدهند. بعضی خانواده ها پیله گاو را به خانه های همسایه ها نیز می فرستند.

10- مهمانی کوچه[2] تندور

وقتی کدام خانه تندور خود را جدید مینماید برای اولین بار آنرا پخته میکند کوچه را نیز بالای آن می گذارد وبعد از پخته شدن کوچه آنرا درخانه های همسایه خویش تقسیم مینماید. و یا اقارب نزدیک خود را به خانه خود دعوت می نمایند و همراه با دیگران صرف مینمایند.

11- مهمانی باختن چیناق

چیناق گذاشتن در میان همه اقشار جامعه مالستان رواج دارد. طوریکه دو شخص باشکستاندن چناق مرغ شرط میگذارند که هر کدام شان بازنده شد باید مهمانی و یا کدام وسایل را برای شخص برنده خریداری نماید. بدین اساس هر دو جانب سعی می ورزند تا این شرط را فراموش نکنند. باختن آن طوری است که، هر کدام آن تلاش میکنند که کدام توته یا وسایل را به دست حریف بدهد و با دادن آن میگوید:" مرا یاد تو را فراموش." اگر شخص دوم قبل از گفتن شخص اول گفت:" مرا یاد." در آنصورت کدام تغیری در شرط آنها رونما نمیگردد اگر چیزی نگفت بناً بازنده اعلان میگردد. اگر کسی چیناق (شرط) را میبازد باید مهمانی را ترتیب دهد. این مهمان نظر به توافق آنها که در هنگام شرط گذاشتن مانده بوده اند میباشد. این مهمانی در هر فصل سال قابل اجرا میباشد. 

12- مهمانی باختن تیرو کمان

مهمانی تیر وکمان معمولا در فصل زمستان صورت میگیرد. بازنده تیرو و کمان مهمانی را ترتیب میدهند که تعداد آن نظر به قرارداد روز اول بازی میباشد که همراه با بازیگر چند نفر دیگر بعنوان میزو تعیین کرده اند، در روز معین آنها را دعوت میکنند و غذا برایشان میدهند. غذا در این مهمانی بیشتر قدید و یا خوراکی های دیگری میباشد.

13- مهمانی سر گرگی

وقتی مردم قریه سرگرگی را آماده نمیتوانند مجبور اند که مهمانی را ترتیب دهند و مردباب قریه که سر گرگ را آورده بود دعوت نمایند. در این هنگام قریه مهمان بیرق های رنگارنگ را به چوب های بلند درست میکنند و به قریه بازنده میروند. بعد از صرف غذا دوباره هر کدام به خانه هایشان بر میگردد. قریه بازنده نظر به توافق شان ممکن افراد قریه برنده را به خانه هایشان تقسیم نمایند و یا مصارف آنها را مد نظر گرفته در یک خانه پزیرایی می نمایند.

14- مهمانی باختن سنگیرک[3]

مردان مالستان در بهار سال قبل از اینکه کار و بار دهقانی شروع گردد به بازی سنگیرک میپردازند. شخص بازنده مهمانی را ترتیب میدهند و و از شخص برنده همراه با میزوی[4] آنها دعوت بعمل می آورند.

منبع: وبلاگ شخصی حیات الله مهریار

---

[1] مادر داماد و یا مادر عروس (خشو)

[2] رجوع شود به بخش غذا ها

[3] رجوع شود به بخش بازی ها

[4] اشخاص که همراه مهمان دعوت میشوند.

درهمین ضمینه: رسم و رواج ها در مالستان (الف) مراسم خوشی و شادی    رسم و رواج ها در مالستان (ب) مراسم دینی و مذهبی   رسم و رواج ها در مالستان (ج) مراسم مرگ و مصیبت   الف ( بازی هایی بیرون از خانه   ب ) بازی هایی داخل خانه